با پیشرفت خودروهای مدرن و افزایش پیچیدگی سیستم‌های موتور، ترمز، گیربکس و قطعات الکترونیکی، تشخیص مشکلات فنی خودرو بدون ابزارهای تخصصی بسیار دشوار شده است. دستگاه دیاگ خودرو، ابزاری الکترونیکی و پیشرفته است که با اتصال به کامپیوتر مرکزی خودرو (ECU)، خطاها و پارامترهای مهم خودرو را شناسایی و نمایش می‌دهد.
در ادامه این مطلب از مجموعه فنی حرفهای دکتر برد، با عملکرد دستگاه دیاگ، نحوه اتصال آن، قطعات قابل تست و مزایای استفاده از آن آشنا می‌شوید.
از پیدایش ECU تا تولید دستگاه دیاگ خودرو
در اوایل دهه‌ی ۱۹۸۰ میلادی، با ورود کامپیوترهای هوشمند یا ECU به خودروها، صنعت خودروسازی وارد مرحله‌ای تازه شد. این کامپیوترها وظیفه داشتند عملکرد بخش‌های حیاتی مانند موتور، گیربکس، ترمز، سیستم خنک‌کننده و قطعات برقی را کنترل و بررسی کنند. هر زمان که یکی از این بخش‌ها دچار خطا یا خرابی می‌شد، ECU کد خطایی را در حافظه‌ی خود ثبت می‌کرد.
با افزایش تعداد این سیستم‌ها و پیچیده‌تر شدن خودروها، مکانیک‌ها دیگر نمی‌توانستند صرفاً با باز کردن قطعات، منبع مشکل را پیدا کنند. به همین دلیل، دستگاه دیاگ (Diagnostic Tool) طراحی شد تا بتواند از طریق اتصال به ECU، این کدهای خطا را بخواند و علت دقیق خرابی را مشخص کند.
در حقیقت، می‌توان گفت که پیدایش ECU، زمینه‌ساز تولد دستگاه دیاگ خودرو بود؛ ابزاری که امروزه تشخیص خطا، تنظیم عملکرد سیستم‌ها و حتی به‌روزرسانی نرم‌افزار خودرو بدون آن غیرممکن است.
دستگاه دیاگ خودرو چیست؟
دستگاه دیاگ خودرو ابزاری الکترونیکی است که برای تشخیص و شناسایی خطاهای فنی خودرو به کار می‌رود. واژه‌ی «دیاگ» در واقع کوتاه‌شده‌ی کلمه‌ی انگلیسی Diagnostic به‌معنای «عیب‌یابی» است. این دستگاه با اتصال به کامپیوتر مرکزی خودرو (ECU)، اطلاعات و کدهای خطا را از سیستم‌های مختلف خودرو استخراج کرده و در اختیار مکانیک قرار می‌دهد تا بتواند ایرادهای جزئی یا کلی خودرو را به‌صورت دقیق شناسایی کند.
به‌طور کلی دستگاه‌های دیاگ به دو گروه اصلی تقسیم می‌شوند:
1. دستگاه‌های اسکنر حرفهای
این دسته از دیاگ‌ها که به اسکنر خودرو (Car Scanner) معروف‌اند، ابزارهای بسیار پیشرفته و دقیقی هستند که معمولاً در نمایندگی‌های رسمی، تعمیرگاه‌های مجهز و مراکز کارشناسی فنی خودرو مورد استفاده قرار می‌گیرند.
یکی از نمونه‌های مشهور این گروه، دستگاه G-SCAN است که با قابلیت‌های گسترده‌ای مانند خواندن کد خطا، نمایش اطلاعات زنده‌ی سنسورها، تست عملگرها و برنامه‌ریزی برخی واحدهای کنترلی، به‌عنوان یکی از قوی‌ترین دستگاه‌های دیاگ شناخته میشود.
2. دستگاه دیاگ خودرو قابل‌حمل یا خانگی
این مدل‌ها کوچک‌تر، ارزان‌تروکاربرپسندتر هستند و حتی افراد عادی نیز میتوانند از آن‌ها استفاده کنند. این نوع دیاگ‌ها از طریق بلوتوثیاوای‌فای به گوشی یا لپ‌تاپ متصل می‌شوند و با نصب نرم‌افزار مخصوص، اطلاعات خودرو را به‌صورت لحظه‌ای نمایش می‌دهند.
از جمله معروف‌ترین آن‌ها می‌توان به ELM327 اشاره کرد که امکان بررسی داده‌ها، مشاهده‌ی پارامترهای زنده و پاک کردن کد خطا را فراهم میکند.
نحوه اتصال و عملکرد دستگاه دیاگ خودرو
برای استفاده از دستگاه دیاگ، ابتدا باید آن را از طریق سوکت مخصوص OBD یا OBD-II به خودرو وصل کرد. این سوکت معمولاً در قسمت پایین فرمان یا کنار پدال‌ها قرار دارد و رابط بین دستگاه دیاگ و کامپیوتر مرکزی خودرو (ECU) است. پس از اتصال، دستگاه شروع به برقراری ارتباط با ECU میکند و داده‌های ذخیره‌شده در آن را می‌خواند.
ECU تمام خطاهای به‌وجودآمده در بخش‌های مختلف خودرو، مانند سیستم سوخت‌رسانی، جرقه‌زنی، سنسورها، ترمز ABS و دیگر واحدهای کنترلی را در قالب کد خطا یا DTC ذخیره میکند. دستگاه دیاگ این کدها را استخراج کرده و روی صفحه‌نمایش خود یا در نرم‌افزار مخصوص نشان می‌دهد تا مشخص شود ایراد دقیقاً در کدام قسمت خودرو است.
در مدل‌های پیشرفته‌تر، دستگاه دیاگ علاوه بر خواندن خطا، قادر است اطلاعات لحظه‌ای عملکرد خودرو را نمایش دهد، قطعات مختلف را به‌صورت مجزا تست کند و حتی در بعضی خودروها تنظیمات نرم‌افزاری یا بازنشانی خطاها را انجام دهد. در پایان نیز پس از رفع ایراد، تعمیرکار میتواند با پاک کردن کدهای خطا و بررسی مجدد، از عملکرد صحیح خودرو اطمینان حاصل کند.
اجزای مختلف یک سیستم دیاگ خودرو
سیستم دیاگ از چند بخش اصلی تشکیل شده که با هم کار می‌کنند تا اطلاعات خودرو را از ECU بگیرند و خطاها را نشان دهند. این اجزا عبارت‌اند از:
- رابط اتصال (OBD)
محلی است که دستگاه دیاگ به خودرو وصل میشود. معمولاً زیر فرمان یا کنار پدال‌ها قرار دارد و مثل درگاه ارتباطی بین خودرو و دستگاه عمل میکند.
- دستگاه اصلی یا اسکنر
قلب سیستم دیاگ است. بعد از اتصال، اطلاعات را از ECU می‌گیرد، خطاها را شناسایی میکند و روی صفحه‌نمایش نشان می‌دهد. مدل‌های پیشرفته حتی میتوانند داده‌های لحظه‌ای موتور، ترمز یا گیربکس را هم نمایش دهند.
- نرم‌افزار دیاگ
برنامه‌ای است که روی لپ‌تاپ یا موبایل نصب میشود. این نرم‌افزار اطلاعات ارسال‌شده از خودرو را تفسیر میکند و به کاربر می‌گوید مشکل از کدام بخش است.
- کابل‌ها یا ماژول بلوتوث/وای‌فای
برای اتصال دستگاه به خودرو از کابل مخصوص یا در مدل‌های جدیدتر از بلوتوث و وای‌فای استفاده میشود.
- منبع تغذیه
برق دستگاه معمولاً از باتری خودرو (۱۲ ولت) تأمین میشود تا دیاگ هنگام عیب‌یابی روشن بماند.
کدام قطعات خودرو با دستگاه دیاگ قابل تست هستند؟
- موتور و اجزای آن: شامل سنسورها، سیستم سوخت‌رسانی، جرقه‌زنی، فشار روغن و دما.
- گیربکس و سیستم انتقال نیرو: بررسی عملکرد دنده‌ها و پاسخ‌دهی سیستم تعویض دنده‌ها.
- سیستم ترمز ABS و ترمز معمولی: تست عملکرد سنسورها و پاسخ‌دهی ترمزها.
- سیستم اگزوز و آلایندگی: سنسورهای اکسیژن و وضعیت آلایندگی خودرو.
- قطعات احتراق و سوخت: انژکتورها، کویل‌های احتراق، پمپ سوخت و دریچه گاز.
- سیستم‌های رفاهی و الکترونیکی: بررسی قطعاتی مانند کیسه هوا، سیستم تهویه، سنسورهای پارک و چراغ‌ها.
پارامترهای قابل مشاهده با دستگاه دیاگ خودرو
دستگاه دیاگ علاوه بر خواندن کدهای خطا، میتواند پارامترهای مهم خودرو را به‌صورت زنده نمایش دهد. این پارامترها شامل اطلاعاتی مانند کیلومتر طی شده خودرو، میزان سوخت باقی‌مانده، ولتاژ باتری، دمای موتور، فشار روغن و دور موتور هستند.
مشاهده این داده‌ها به تعمیرکار کمک میکند تا وضعیت لحظه‌ای خودرو را بررسی کرده و عملکرد سیستم‌های مختلف را بهتر تحلیل کند. با استفاده از این قابلیت، می‌توان مشکلات احتمالی را زودتر شناسایی کرده و تصمیمات تعمیر و نگهداری را دقیق‌تر اتخاذ نمود.
با یادگیری روش‌های حرفهای کار با دیاگ و تحلیل داده‌های ایسیو، تکنسین‌ها میتوانند عیب‌یابی و تعمیر خودروهای سنگین را با دقت و سرعت بیشتری انجام دهند. همین مهارت‌ها در دوره آموزش تعمیرات ایسیو ماشین سنگین در مجموعه فنی حرفهای دکتر برد به طور کامل ارائه می‌شوند.
هزینه های تست و عیب یابی خودرو با دیاگ
هزینه‌های عیب‌یابی خودرو با استفاده از دستگاه دیاگ به چند عامل مهم بستگی دارد، از جمله نوع خودرو، پیچیدگی مشکل، و میزان عمق تست‌های انجام‌شده. در برخی موارد، بررسی‌های ساده و اولیه تنها برای تشخیص مشکلات پایه انجام می‌شوند و هزینه نسبتاً کمی دارند، اما تحلیل‌های عمیق‌تر و تعمیرات مرتبط با مشکلات پیچیده، هزینه بالاتری به همراه خواهند داشت.
به عبارت دیگر، هزینه دیاگ و عیب‌یابی خودرو ثابت نیست و بسته به شرایط و سطح جزئیات مورد نیاز، متفاوت است. با این وجود، استفاده از دستگاه دیاگ به تعمیرکار کمک میکند تا مشکلات خودرو را سریع‌تر و دقیق‌تر شناسایی کند و از بروز هزینه‌های اضافی ناشی از تعمیرات غیرضروری یا آسیب‌های طولانی‌مدت جلوگیری شود.
مزایای استفاده از دستگاه دیاگ در تعمیر و نگهداری خودرو
۱. تشخیص زودهنگام خطاها
دستگاه دیاگ خودرو میتواند مشکلات ماشین را قبل از اینکه جدی و پرهزینه شوند شناسایی کند. به‌عنوان مثال، هشدار درباره ترمزها یا سیستم سوخت‌رسانی به شما کمک میکند قبل از خرابی کامل، اقدام به تعمیر یا تعویض کنید و از بروز خطرات احتمالی جلوگیری شود.
۲. کاهش زمان تعمیرات
با اتصال مستقیم به ECU و خواندن سریع کدهای خطا، مکانیک‌ها میتوانند مشکلات را دقیقاً شناسایی کنند. این سرعت عمل باعث میشود فرآیند عیب‌یابی و تعمیر خودرو سریع‌تر انجام شود و زمان انتظار مشتریان کاهش یابد.
۳. دقت بالاتر در شناسایی مشکلات
دستگاه دیاگ خودرو قادر است خطاهای سیستم‌های مختلف مانند موتور، گیربکس، ترمز و قطعات الکترونیکی را با دقت بالا تشخیص دهد. این دقت باعث میشود تعمیرات به درستی انجام شود و احتمال بروز مشکلات بعدی کاهش یابد.
۴. صرفه‌جویی در هزینه‌ها
تشخیص دقیق مشکلات خودرو مانع از انجام تعمیرات اضافی و تعویض قطعات غیرضروری میشود. این موضوع باعث کاهش هزینه‌های تعمیر و نگهداری خودرو میشود و از هدررفت منابع جلوگیری میکند.
۵. مشاهده پارامترهای لحظه‌ای خودرو
علاوه بر خطاها، دستگاه دیاگ میتواند اطلاعات زنده‌ای مانند ولتاژ باتری، دور موتور، دمای موتور و میزان سوخت را نمایش دهد. این داده‌ها به مکانیک کمک می‌کنند عملکرد خودرو را در زمان واقعی بررسی کنند و تصمیمات تعمیر دقیق‌تری اتخاذ نمایند.
۶. افزایش ایمنی راننده و سرنشینان
تشخیص زودهنگام مشکلات سیستم‌های حیاتی مانند ترمز، موتور یا سیستم‌های الکترونیکی میتواند از وقوع حوادث و خطرات جدی جلوگیری کند و امنیت خودرو و سرنشینان را افزایش دهد.
کلام آخر
دستگاه دیاگ خودرو ابزاری حیاتی برای تشخیص دقیق مشکلات خودرو و بهبود تعمیر و نگهداری آن است. این ابزار با شناسایی زودهنگام خطاها، کاهش زمان تعمیر و صرفه‌جویی در هزینه‌ها، عملکرد خودرو را ایمن‌تر و اقتصادی‌تر میکند. بهره‌گیری از دیاگ در خودروهای مدرن به یک ضرورت تبدیل شده است.
اگر شما هم علاقه‌مند هستید که مهارت‌های فنی خود در زمینه عیب‌یابی و تعمیر ECU و سیستم‌های الکترونیکی خودرو را به سطح حرفهای ارتقا دهید، همین حالا میتوانید در دوره آموزش تعمیرات ایسیو خودرو ثبتنام کنید. این دوره شما را با تمامی تکنیک‌ها، ابزارها و نکات عملی مورد نیاز برای تشخیص و تعمیر دقیق خودروهای مدرن آشنا میکند و امکان ورود به بازار کار تعمیرات خودرو را فراهم می‌سازد.
