وقتی که خودرو روشن میشود و همه چیز به نظر می‌رسد که به درستی کار میکند، شاید کمتر کسی به قطعاتی مانند دینام خودرو فکر کند. اما همین قطعه کوچک و حیاتی، تمام سیستم‌های برقی خودرو، از چراغ‌ها و رادیو گرفته تا تهویه مطبوع و شارژ باتری را به حرکت می‌اندازد.
این که دینام چگونه برق تولید میکند، چرا خراب شدن آن میتواند به سرعت مشکلات جدی ایجاد کند، و چطور می‌توانیم از آن مراقبت کنیم، مسائلی هستند که در این مقاله از مجموعه فنی حرفهای دکتر برد به آنها خواهیم پرداخت.
اگر می‌خواهید خودرویتان همیشه به بهترین شکل ممکن عمل کند، باید با دینام آن بیشتر آشنا شوید!
دینام خودرو چیست؟
دینام خودرو یکی از اجزای حیاتی در سیستم برق‌رسانی خودرو است که وظیفه دارد انرژی مکانیکی تولید شده توسط موتور خودرو را به انرژی الکتریکی تبدیل کرده و برق مورد نیاز سیستم‌های مختلف خودرو، از جمله باتری، چراغ‌ها، سیستم‌های تهویه، رادیو و دیگر قطعات الکتریکی را تامین کند.
به عبارت ساده‌تر، دینام همانند یک ژنراتور در خودرو عمل میکند و انرژی لازم برای راه‌اندازی و عملکرد سیستم‌های برقی خودرو را فراهم می‌سازد.
اجزای اصلی دینام خودرو
برای درک بهتر نحوه عملکرد دینام، باید با اجزای اصلی آن آشنا شویم. دینام از اجزای مختلفی تشکیل شده که هرکدام نقش مهمی در عملکرد صحیح آن دارند:
- پوسته دینام: پوسته دینام، که معمولا از آلومینیوم ساخته میشود، محافظی برای اجزای داخلی دینام است. این پوسته به‌ویژه برای هدایت گرما از داخل دینام و جلوگیری از گرم شدن بیش از حد مهم است.
- استاتور: استاتور شامل سیم‌پیچ‌های ثابت است که در داخل میدان مغناطیسی روتور قرار دارند. هنگامی که روتور می‌چرخد، جریان برق متناوب در استاتور ایجاد میشود.
- روتور: روتور بخش چرخان دینام است که وظیفه تولید میدان مغناطیسی برای استاتور را بر عهده دارد. روتور به‌وسیله میله‌ای آهنی به قرقره متصل است و توسط نیروی مکانیکی موتور می‌چرخد.
- دیود (یکسوکننده): از آنجا که جریان تولیدی در استاتور به صورت متناوب (AC) است، دیودها یا یکسوکننده‌ها این جریان را به برق مستقیم (DC) تبدیل می‌کنند تا بتواند برای شارژ باتری و تأمین برق سایر اجزای خودرو استفاده شود.
- آفتامات (رگولاتور ولتاژ): آفتامات وظیفه تنظیم ولتاژ خروجی دینام را دارد. این قطعه از نوسانات ولتاژ جلوگیری میکند و به دینام خودرو کمک میکند تا برق با ولتاژ ثابت و مناسب را تولید کند.
- زغال‌ها (جاروبک‌ها): این قطعات وظیفه هدایت جریان الکتریکی به سیم‌پیچ‌های روتور را دارند. زغال‌ها میتوانند با گذشت زمان دچار ساییدگی شوند و نیاز به تعویض داشته باشند.
- تسمه دینام: تسمه دینام انرژی مکانیکی تولیدی توسط موتور را به دینام منتقل میکند تا روتور بتواند بچرخد و جریان برق تولید کند.
- پولی و پره خنک‌کننده: پولی و پره خنک‌کننده در دینام وظیفه تهویه و جلوگیری از گرم شدن دینام را بر عهده دارند. آنها هوا را درون دینام به گردش درمی‌آورند تا از داغ شدن بیش از حد آن جلوگیری شود.
نحوه عملکرد دینام خودرو
هنگامی که موتور روشن است، چرخش آن باعث به حرکت درآمدن روتور دینام میشود که این حرکت، میدان مغناطیسی تولید میکند. این میدان مغناطیسی به ایجاد جریان الکتریکی در استاتور منجر میشود.
جریان تولیدی به صورت جریان متناوب (AC) است که باید برای استفاده در سیستم‌های خودرو به جریان مستقیم (DC) تبدیل شود. این تبدیل توسط دیودها انجام شده و سپس جریان مستقیم به باتری ارسال میشود. در نتیجه، دینام نه تنها برق مورد نیاز برای سیستم‌های مختلف خودرو را تأمین میکند، بلکه به فرایند شارژ باتری خودرو کمک میکند.
به این ترتیب، دینام عملکردی حیاتی در تامین انرژی خودرو دارد و از تخلیه سریع باتری جلوگیری میکند.
تفاوت دینام و آلترناتور(alternator)
در حال حاضر، بیشتر خودروها از آلترناتور به جای دینام‌های قدیمی استفاده می‌کنند. اصلی‌ترین تفاوت میان دینام و آلترناتور در توانایی تولید برق در دورهای پایین موتور است. دینام‌های قدیمی قادر به تامین برق کافی در شرایطی که موتور در دور پایین کار میکند، نیستند.
این موضوع میتواند باعث تخلیه سریع باتری و ایجاد مشکلاتی در عملکرد خودرو شود. اما آلترناتورها به گونه‌ای طراحی شده‌اند که حتی در دورهای پایین موتور نیز قادر به تولید برق مورد نیاز خودرو هستند و بنابراین مشکلات مشابه در سیستم شارژ ایجاد نمی‌کنند.این مشکل در آلترناتورها حل شده است چرا که آنها میتوانند در دورهای پایین موتور نیز برق مورد نیاز خودرو را به خوبی تولید کنند.
پایان عمر دینام و اهمیت تعویض به موقع آن
دینام، همانند سایر قطعات مکانیکی خودرو، به مرور زمان ممکن است کارایی خود را از دست داده و نیاز به تعویض پیدا کند. معمولاً دینام میتواند بین 10 تا 15 سال بدون مشکل کار کند و نیاز به تعمیرات مکرر ندارد.
اگر دینام خودرو خراب شد دیگر قادر به شارژ باتری نیست، باتری ماشین به سرعت تخلیه شده و سیستم‌های الکتریکی خودرو که به برق نیاز دارند، قادر به عملکرد صحیح نخواهند بود. این میتواند باعث ایجاد مشکلات مختلف در سیستم برق خودرو شود و حتی به خرابی دیگر قطعات وابسته به برق منجر گردد.
بنابراین، خرابی دینام نه تنها موجب خاموش شدن موتور میشود، بلکه آسیب به سیستم برق خودرو را نیز به همراه دارد.
در دوره آموزش برق خودرو مجموعه فنی و حرفهای دکتر برد، شما میتوانید با اصول و مفاهیم پایه‌ای سیستم‌های برقی خودرو آشنا شوید و مهارت‌های لازم برای عیب‌یابی و تعمیرات مربوط به دینام، باتری و سایر اجزای برقی خودرو را فرا بگیرید.
این دوره به شما کمک میکند تا توانایی تشخیص مشکلات سیستم برق خودرو را پیدا کنید و از بروز مشکلات جدی‌تر جلوگیری کنید. همچنین، با کسب این مهارت‌ها میتوانید وارد بازار کار شوید و در حوزه تعمیرات و نگهداری سیستم‌های برقی خودرو فعالیت حرفهای داشته باشید.
نکات مهم در نگهداری دینام خودرو
برای حفظ عملکرد صحیح دینام و جلوگیری از خرابی آن، توجه به برخی نکات ضروری است
چراغ هشدار سیستم شارژ
همیشه به چراغ هشدار باتری یا چراغ سیستم شارژ توجه کنید. این چراغ معمولاً با علامت باتری یا کلمه Charge در داشبورد خودرو نمایش داده میشود. اگر این چراغ روشن بماند، نشان‌دهنده وجود مشکلی در سیستم شارژ خودرو است که ممکن است به دینام مربوط باشد.
روشن ماندن این چراغ میتواند به معنی خرابی دینام، مشکل در اتصال سیم‌ها یا نقص در سایر اجزای سیستم شارژ باشد.
بنابراین، در صورت روشن شدن این چراغ، باید فوراً سیستم شارژ و دینام را بررسی کرده و از عملکرد صحیح آنها اطمینان حاصل نمایید.
بررسی و نگهداری تسمه دینام
تسمه دینام خودرو باید همیشه در وضعیت سالم و کشش مناسب قرار داشته باشد. خرابی یا شل بودن تسمه میتواند باعث عدم چرخش روتور دینام شده و در نتیجه دینام قادر به تولید برق نخواهد بود. همچنین، تسمه باید از ترک‌خوردگی، ساییدگی و پوسیدگی نیز عاری باشد.
نگهداری منظم و بازبینی دینام
دینام‌ها با گذشت زمان، به‌ویژه در خودروهای قدیمی، ممکن است فرسوده شوند. در صورت قدیمی بودن دینام، بهتر است قطعاتی مانند دیودها، بلبرینگ‌ها، روتور و استاتور را به‌طور دورهای بررسی کنید. در صورت مشاهده خرابی جزئی، بهتر است دینام را به تعمیرگاه معتبر برده تا از بروز مشکلات بزرگتر جلوگیری شود.
اطمینان از تمیزی قطعه
گرد و غبار و آلودگی‌ها میتوانند به عملکرد دینام آسیب بزنند و باعث گرم شدن بیش از حد آن شوند. به‌طور منظم دینام را تمیز کنید تا از تجمع گرد و غبار، روغن یا دیگر آلودگی‌ها جلوگیری شود.
بررسی اتصالات و سیم کشی
اتصالات و سیم‌کشی دینام خودرو باید به‌درستی وصل و عاری از هرگونه زنگ‌زدگی یا خرابی باشند. هرگونه مشکل در اتصالات میتواند باعث اختلال در عملکرد دینام و همچنین بروز مشکلات در سیستم برق خودرو شود.
دیدگاه نهایی
دینام خودرو برای تأمین برق و شارژ باتری ضروری است. با گذشت زمان، ممکن است دچار فرسودگی شده و نیاز به تعمیر یا تعویض داشته باشد. مراقبت از دینام شامل بررسی چراغ هشدار سیستم شارژ، وضعیت تسمه، تمیز نگه‌داشتن دینام و بررسی اتصالات است.
علاوه بر دوره برق خودرو دوره آموزش تعمیرات ایسیو در مجموعه فنی و حرفهای دکتر برد شما را برای شروع حرفهای در حوزه تعمیرات خودرو و کسب درآمد آماده میکند.
