روش مونته سوری چیست ؟ تصور کنید کودکی که با اشتیاق خودش یاد میگیرد، سؤال میپرسد، تجربه میکند و بدون اجبار، قدمبهقدم رشد میکند؛ درست همان چیزی که دغدغه بسیاری از والدین امروز است. دنیایی که در آن آموزش فقط حفظ کردن نیست، بلکه کشف، بازی و لذت بردن از یادگیری است. روش مونتهسوری دقیقاً چنین فضایی را برای کودکان، بهویژه در سنین پیشدبستانی، فراهم میکند. این شیوه آموزشی با احترام به تواناییهای فردی کودک و توجه به علایق او، به والدین اطمینان میدهد که فرزندشان در مسیری سالم، طبیعی و متناسب با روحیهاش رشد میکند و یادگیری برای او به تجربهای شیرین و ماندگار تبدیل میشود.
در این مطلب با هم بررسی میکنیم که روش مونته سوری چیست و چرا بیشترین تأثیر خود را در پیشدبستانی میگذارد؛ دورهای طلایی که شخصیت کودک، اعتمادبهنفس او و علاقهاش به یادگیری شکل میگیرد.
شیوه تربیتی مونته سوری؛ تعریف و تاریخچه
روش مونته سوری یک شیوه آموزش کودکمحور است که بیش از یک قرن پیش توسط دکتر ماریا مونتهسوری، پزشک و مربی ایتالیایی، شکل گرفت. اساس این روش ساده و الهامبخش است: هر کودک با ذکاوت، کنجکاوی و علاقه طبیعی خود میتواند یاد بگیرد و رشد کند، به شرط اینکه محیطی مناسب و امن برای او فراهم باشد.
در اواخر قرن نوزدهم، ماریا مونتهسوری با مشاهده دقیق کودکان متوجه شد که روشهای سنتی آموزش همیشه جواب نمیدهند و کودکان بهتر از طریق تجربه، بازی و کشف شخصی یاد میگیرند. او دریافت که محیط و ابزارهای آموزشی میتوانند مسیر یادگیری را برای کودک هموار کنند و کمک کنند استعدادهای ذاتی او شکوفا شود.
در سال ۱۹۰۷، مونتهسوری اولین مرکز آموزشی خود را به نام «Casa deiBambini» یا «خانه کودکان» در یکی از محلههای فقیرنشین رم افتتاح کرد. در این مکان، کودکان با بازی، کاوش و تعامل مستقیم با محیط یاد میگرفتند و نه تنها با حفظ کردن مطالب. تجربههای واقعی و لمس کردن اشیا، پایههای یادگیری را محکمتر میکرد و شور و انگیزه کودکان را افزایش میداد.
این تجربههای اولیه باعث شد تکنیک مونته سوری نه فقط یک روش آموزشی، بلکه یک فلسفه کامل رشد طبیعی کودک شکل بگیرد. آثار و کتابهای او به سرعت در اروپا و آمریکا شناخته شد و بعدها به سراسر جهان گسترش یافت. امروز، روش مونته سوری به یکی از محبوبترین و معتبرترین رویکردهای آموزشی برای کودکان تبدیل شده و همچنان الهامبخش والدین و مربیان است که میخواهند کودکانی مستقل، کنجکاو و علاقهمند به یادگیری پرورش دهند.
اصول مونته سوری؛ همراه با مثال های واقعی
این روش تدریس نه تنها آموزش را به تجربهای ملموس و جذاب تبدیل میکند، بلکه رشد شخصیتی، اعتمادبهنفس و استقلال کودک را نیز تقویت میکند. اصول کلیدی روش تدریس مونته سوری در ادامه توضیح میدهیم:
احترام به کودک
ابتداییترین اصل مونتهسوری، احترام به شخصیت و نیازهای کودک است. کودکان باید فرصت داشته باشند با انتخابهای خود یاد بگیرند.
مثال: به جای اینکه معلم بگوید «این فعالیت را انجام بده»، کودک خودش تصمیم میگیرد که ابتدا کدام بازی آموزشی یا فعالیت ریاضی را انجام دهد.
شناخت کودکان به عنوان شخصیت های مستقل
در مونتهسوری، کودک به عنوان یک شخصیت حقیقی و مستقل شناخته میشود و تصمیمگیری و انتخاب در یادگیری به او واگذار میشود.
مثال: کودک میتواند تصمیم بگیرد که با حلقههای طلایی ریاضی کار کند یا با بلوکهای حسی شکلها را دستهبندی کند. هر انتخاب به رشد استقلال او کمک میکند.
شناخت روند رشد کودک
معلمان مونتهسوری به دقت روند رشد هر کودک را مشاهده میکنند و فرصتها و منابع لازم برای یادگیری او را در زمان مناسب فراهم میکنند.
مثال: اگر کودک در دوره حساس یادگیری زبان باشد، معلم ابزارهای آموزشی مثل کارتهای تصویری و داستانهای کوتاه را در اختیار او قرار میدهد تا مهارتهای زبانی تقویت شود.
یادگیری از طریق بازی و فعالیت
در این روش، بازی، کار و تجربههای واقعی کودک، پایه اصلی یادگیری هستند. کودکان با لمس، حرکت و تعامل با محیط، مفاهیم را بهتر درک میکنند.
مثال: کودک با ریختن آب از یک ظرف به ظرف دیگر، مهارت تمرکز، هماهنگی دست و چشم و مفاهیم کمیّت را همزمان یاد میگیرد.
محیط آماده و مساعد
محیط کلاس و وسایل آموزشی طوری طراحی شدهاند که کودک بتواند آزادانه کشف کند و از محیط درس بگیرد. ذهن جوان و کنجکاو کودکان در محیط مساعد، به سرعت اطلاعات جدید را جذب میکند.
مثال: میز و ابزارهای رنگ و شکل، بلوکهای حسی و وسایل زندگی روزمره مانند زیپ و دکمه، به کودک اجازه میدهد با تجربه عملی، مفاهیم را یاد بگیرد و مهارتهای زندگی را تمرین کند.
ابزارهای لازم برای تدریس مونته سوری در پیش دبستانی
- اسباببازیهای چوبی
یکی از ابزارهای پایهای در شیوه تدریس مونته سوری، اسباببازیهای چوبی و حسی هستند. این ابزارها علاوه بر سرگرمی، به کودک کمک میکنند تا مهارتهای مهمی مثل خلاقیت، مرتبسازی، آموزش رنگها و اشکال، آموزش اعداد، هماهنگی دست و چشم، مهارتهای حرکتی ظریف و حل مسئله را به شکل عملی یاد بگیرد. - بازی فکری نخ و مهره چوبی
این بازی شامل مجموعهای از مهرههای رنگی و سوراخدار است که کودک میتواند با نخ به هم متصل کند. این فعالیت باعث تقویت تمرکز، دقت و هماهنگی چشم و دست میشود و ذهن کودک را برای یادگیری الگوها و مفاهیم ریاضی آماده میکند. علاوه بر این، مهارتهای حرکتی ظریف کودک نیز در طول بازی رشد میکند. - مونتهسوری اشکال هندسی
این بازی شامل یک قالب و چند قطعه هندسی است که کودک باید هر قطعه را در جای مناسب خود قرار دهد. این فعالیت به کودکان زیر ۳ سال کمک میکند تا مهارتهای فضایی، شناخت اشکال هندسی و هماهنگی دست و چشم خود را تقویت کنند. کودک ابتدا قطعات را کنار هم میچیند و سپس آنها را در قالب میگذارد تا یک شکل کامل بسازد.
چرا مربیان مهدکودک باید روش تدریس مونته سوری را بشناسند؟
با توجه به اینکه شیوه تدریس مونته سوری یکی از رویکردهای آموزشی پرکاربرد در مهدکودکها، پیشدبستانیها و مراکزی مثل خانه خلاقیت در ایران است، ضروری است که مربیان این مراکز بهطور دقیق بدانند روش مونته سوری چیست و بر اصول، ابزارها و شیوه اجرای آن تسلط کافی داشته باشند. آشنایی درست با این روش به مربیان کمک میکند فعالیتهای آموزشی و بازیها را متناسب با نیاز و رشد طبیعی کودکان طراحی و اجرا کنند تا کودکان بتوانند با استقلال، کنجکاوی و انگیزه خود، مهارتها و مفاهیم را تجربه کنند.
دوره آموزش مربیگری مهدکودک مجموعه دکتر برد فرصتی حرفهای است تا مربیان:
- با اصول و فلسفه رشد طبیعی کودک آشنا شوند.
- ابزارها، بازیها و فعالیتهای عملی مونتهسوری را یاد بگیرند.
- برنامهریزی آموزشی در مهدکودک و پیشدبستانی را با رویکرد مونتهسوری انجام دهند.
- مهارتهای لازم برای هدایت کودکان در فعالیتهای مستقل، گروهی و حسی را کسب کنند.
پس از شرکت در این دوره، شما میتوانید در مهدکودکها و پیشدبستانیها مشغول به کار شوید و با اعتمادبهنفس و دانش کامل، محیطی جذاب و مؤثر برای یادگیری کودکان ایجاد کنید.
روش تربیتی مونته سوری؛ جمع بندی
اصول مونته سوری فراتر از یک روش آموزشی است؛ این یک راه رشد طبیعی کودک است که با احترام به تواناییها و علاقههای او، یادگیری را شیرین، مستقل و جذاب میکند. در پیشدبستانی و مهدکودک، این روش به کودکان کمک میکند اعتمادبهنفس، خلاقیت و مهارتهای اجتماعی خود را تقویت کنند.
برای مربیان، آشنایی با مونتهسوری ضروری است، زیرا آنها با این دانش میتوانند محیط یادگیری مناسب طراحی کنند و فعالیتها را مؤثر هدایت کنند. دوره آموزش مربیگری مهدکودک مجموعه دکتر برد، مربیان را برای کار عملی در مهدکودک و پیشدبستانی آماده میکند و مهارتهای لازم برای آموزش کودکان با این روش را به آنها میآموزد.
